Abstract
Niniejszy tekst podejmuje problem charakteru relacji, które łączyły hierarchię kościelną i środowiska mnisze w syriackim Kościele Wschodu w okresie późnego antyku (w okresie panowania Sasanidów). Dotychczasowa literatura przedmiotu przyjmowała, podążając w tym względzie za źródłami wczesnośredniowiecznymi stworzonymi przez wschodniosyriackich mnichów, że badany okres był czasem „naturalnego” konfliktu między biskupami i mnichami. W niniejszym studium, zamiast polegać na późniejszych źródłach, które wedle wszelkiego prawdopodobieństwa napisały historię późnoantycznego Kościoła Wschodu na nowo, proponuję skupić się na materiale źródłowym pochodzącym z badanej przeze mnie epoki, czyli na źródłach normatywnych. Są to kolekcje kanonów uchwalanych przez kolejne synody Kościoła Wschodu
w latach 410–605. Ich analiza prowadzi do wniosku, że relacje biskupów i mnichów nie były naznaczone trwałym, „naturalnym” konfliktem. Kolejne działania podejmowane przez biskupów w stosunku do środowisk monastycznych okazują się być elementami szerszych reform. Miały one uporządkować sytuację w dynamicznie rozwijającym się Kościele, coraz silniej wrastającym w irańsko-sasanidzkie społeczeństwo, który był równocześnie konfrontowany z ekspansją konkurencyjnych, monofizyckich syriackich wspólnot monastycznych i struktur kościelnych na tereny państwa perskiego. Słowa kluczowe: Mezopotamia sasanidzka, Kościół Wschodu, biskupi, mnisi, klasztory, źródła normatywne, chrześcijaństwo wschodniosyriackie,
This paper studies the relationship between Church hierarchy and monastic groups in the Syriac Church of the East in late antiquity (during the period of the Sassanian rule). Previous scholarship on this subject assumed the existence of a ‘natural’ conflict between the bishops and the monks in the East Syriac world of late antiquity. In this respect, it followed the early medieval eastern Syriac sources, which were created by monks themselves – and in all probability, these authors significantly rewrote the earlier history of their own Church. In this study, instead of relying on later sources, I propose to focus on the evidence that actually survives from late antiquity, that is the normative sources. These are collections of canons produced by the synods of the Church of the East that took place between ad 410 and ad 605. A detailed analysis of these sources leads to the conclusion that the relationship between the bishops and the monks in this particular Church was not characterized by a permanent, ‘natural’ conflict. Rather, subsequent policies that the bishops pursued visà-vis the monks were part of larger projects of church reform, that occurred almost one generation after another. These reforms had to do with the dynamic growth of the Church of the East, its integration into the Sassanian society, but also with the increasing challenge posed by the eastward expansion of the Monophysite West-Syriac Church structures and monastic communities, which in many places in Iraq and Iran seemed to threaten the very existence of the Church of the East.
